轉載：永遠的流浪歌者

永遠的流浪歌者 -- 鄭功山

Trịnh Công Sơn, người hát rong qua nhiều thế hệ

我第一次看見他的照片，是在董魁街上書店裡賣的盜版ＣＤ封套上，那時我剛來越南，住在同奈的隆城縣，每一至二個星期才有機會進到西貢城來。後來常進書店、百貨公司，發現到處都有他的ＣＤ！

對他有比較深的認識，大概是我來越南三、四年之後的事了，那時候馬子騎著她的摩托車載我到平貴 (bình qưới) 遊樂區去玩，那裡頭有一棟小小的、長相不大起眼的建築，馬子吃力地用著也不大純熟的英文，努力地跟我解釋著背景和事蹟，這棟建築就是為了紀念他而蓋的。

我猜想、一個人要是能在死後，還被人家蓋一座紀念館來紀念，這個人生前應該也是很屌的人！

----------------- 以下文章源自轉載，唯連結及歌詞部份為本人所加註 ---------------

文╱羅漪文
2009/2/11

如果說，台灣有李泰祥，有校園民歌成為四、五年級的美好回憶；那麼，越南也有鄭功山，他的音樂，在戰火激烈的歲月裡，撫慰著無數流離無依的越南靈魂。

鄭功山（1939-2001），越南情歌之父、反戰音樂家、永遠的流浪歌者、吟遊詩人，從1958年發表第一首情歌【淚濕了的睫毛】(Ướt mi) 開始，便以大量精彩的歌曲霸佔所有越南人的愛慕，直至病逝依然不曾停歇。

Ngoài hiên mưa rơi rơi Lòng ai như chơi vơi Người ơi nước mắt hoen mi rồi Đừng khóc trong đêm mưa Đừng than trong câu ca... Buồn ơi trong đêm thâu Ôm ấp giùm ta nhé Người em thương mưa ngâu Hay khóc sầu nhân thế Người ơi mưa về Tìm ấm hồn em thêm say mê Mưa lạnh lùng Rơi rớt giữa đêm về nghe não nề... Mưa kéo dài lê thê những đêm khuya Lạnh ướt mi Ai còn nhìn mưa mãi rớt bên song thấy lạnh buồn Ai còn buồn khi lá rớt rơi trong một cuối đông Ngoài hiên mưa rơi rơi Buồn dâng lên đôi môi Buồn đau hoen ướt mi ai rồi Buồn đi trong đêm khuya Buồn rơi theo đêm mưa Còn mưa trong đêm nay Lòng anh buồn biết mấy Trời sao chưa thôi mưa Để mắt người em ấy Từ đây thôi mờ Nước mắt buồn mi em ngây thơ.

為什麼鄭功山這麼受到歡迎？他是在怎麼樣的背景底下進行創作？也許，我們須大略理解一點越南近代史。

19世紀末，法國人開始進軍越南，不久更從中國滿清政府手中奪得保護國權利，越南從此成為法國殖民地。 

1945年，二次大戰結束，越南趁機宣布獨立，旋即被法國所否認，越法雙方於是展開新一輪激戰。

1954年，奠邊府之役，越南獲勝，法國不得不和越南在日內瓦簽署停戰協議，宣布撤軍越南，卻順手將越南分為南北兩國。

在越南人的歷史認知裡，自己的家國始終被外人所侵略、奴役，從早期的中國、19世紀的法國、短暫停留的日本、20世紀中期的美國，直到1975年，才真正獨立自主且完整統一。

鄭功山就誕生於這樣動盪的時代，他的青春正逢南北越分裂衝突，戰爭彷彿永遠沒有停止的一刻，讓本來就纖細的心靈更加敏感多愁。鄭功山把自己的憂傷與熱情投注在音樂裡，唱出所有越南人厭棄戰爭的心聲。

鄭功山出生於越南中部，家境不俗，是家中長子，受法國系統教育，1964年於歸仁師範大學取得哲學學士學位。畢業之後，為了躲兵役，他離開戶籍地到別省教書，不久轉入西貢，專心從事音樂創作。鄭功山接觸音樂相當早，他說自己是一個愛唱歌的孩子，他閱讀、畫畫，也嘗試寫詩、寫歌，不料歌曲大受歡迎，從此走上音樂之途。

鄭功山的歌大致集中描寫愛情與戰爭，並雜揉著對命運的深沈感慨。樂曲旋律單純，不講求嚴格的西方樂理結構，「彷彿從口袋中取出」一般自然天成，歌詞充滿詩意與哲思，

例如：「為什麼天空不放晴，讓你的眼睛從此不再迷濛，淚水從此不再憂傷了純真的你的睫毛。」【淚濕了的睫毛】充滿愛憐之意。

又例如：「你怎麼曉得石碑不會疼痛？讓雨滴遍灑大地吧！宇宙洪荒中，砂土與碎礫依然渴求著彼此。」【昔日的豔麗】(Diễm xưa) 把愛情推向永恆。

Mưa vẫn mưa bay trên tầng tháp cổ Dài tay em mấy thuở mắt xanh xao Nghe lá thu mưa reo mòn gót nhỏ Đường dài hun hút cho mắt thêm sâu. Mưa vẫn hay mưa trên hàng lá nhỏ Buổi chiều ngồi ngóng những chuyến mưa qua Trên bước chân em âm thầm lá đổ Chợt hồn xanh buốt cho mình xót xa. Chiều nay còn mưa sao em không lại Nhớ mãi trong cơn đau vùi Làm sao có nhau, hằn lên nỗi đau Bước chân em xin về mau. Mưa vẫn hay mưa cho đời biển động Làm sao em nhớ những vết chim di xin hãy cho mưa qua miền đất rộng Để người phiêu lãng quên mình lãng du. Mưa vẫn hay mưa cho đời biển động Làm sao em biết bia đá không đau Xin hãy cho mưa qua miền đất rộng Ngày sau sỏi đá cũng cần có nhau.

精鍊的語詞，奇異的意象，朦朧的象徵，使天性浪漫的越南人為之癡狂。而終其一生，鄭功山與許多美麗女子譜出戀情，卻止步於婚姻之門。

他曾說：「有的愛情很憂傷，有些愛情很幸福，我生命不能沒有愛情。」又說：「我對生命充滿好奇，我熱愛所有人。」

傳說，長期專唱鄭功山歌曲，與鄭功山合作密切的著名女歌手慶璃（Khánh Ly），曾拉著他的手問：「你說你愛所有人，卻怎麼沒說過愛我？」鄭功山於是笑著對旁人分解：「你們聽聽，這樣還會說我跟慶璃是一對嗎？」

1975年，西貢變色，這對默契無間的音樂伙伴不得不拆夥，慶璃選擇奔走美國，鄭功山選擇留下。80年代以後，傳出兩次鄭功山打算結婚的消息，女方的父母更在報紙上公開聲明：「只要鄭功山提親，就一定把女兒嫁給他。」但婚禮最後仍無疾而終，母親去世後，鄭功山更樂於堅持獨身。

在內戰如火如荼展開的60年代，鄭功山連續推出幾批描寫戰爭的歌曲，因此備受注目。

大約1965、1966年起，西貢雖然歌舞升平，農村鄉下卻遭受前所未有的轟炸，人員傷亡慘烈，鄭功山從中部浪蕩到西貢，以【母親的搖籃曲】(Ca Dao Mẹ)、【老人與小孩】(Người già em bé) 等歌驚動了當時的市民，造成一股「黃皮膚之歌」旋風。

Mẹ ngồi ru con đong đưa võng buồn đong đưa võng buồn Mẹ ngồi ru con mây qua đầu ghềnh lạy trời mưa tuôn Lạy trời mưa tuôn cho đất sợi mềm hạt mầm vun lên Mẹ ngồi ru con nước mắt nhọc nhằn xót xa đời mình Mẹ ngồi ru con đong đưa võng buồn năm qua tuổi mòn Mẹ nhìn quê hương nghe con mình buồn giọt lệ ăn năn Giọt lệ ăn năn đưa con về trần tủi nhục chung thân Một dòng sông trôi cuốn mãi về trời bấp bênh phận người Mẹ ngồi ru con tiếng hát lênh đênh Mẹ ngồi ru con ru mây vào hồn Mẹ dạy cho con tiếng nói quê hương Mẹ nhìn con đi phút giây bàng hoàng Mẹ ngồi ru con đong đưa võng buồn đong đưa phận mình Mẹ ngồi ru con nghe đất gọi thầm trọn nợ lưu vong Mẹ ngồi trăm năm như thân tượng buồn để lại quê hương Tuổi còn bơ vơ thế giới hận thù chiến tranh ngục tù

Ghế đá công viên, dời ra đường phố Người già co ro, chiều thiu thiu ngủ Người già co ro, buồn nghe tiếng nổ Em bé loã lồ, khóc tuổi thơ đi Ghế đá công viên, dời ra đường phố Người già co ro, buồn trong mắt đỏ Người già co ro, nhìn qua phố chợ Khi chiến tranh về, đốt lửa quê hương Người già co ro, em bé loã lồ Từng hạt cơm khô, trong miếng hững hờ Ruộng đồi quê hương, dấu vết bom qua Từng bàn tay thô, lấp kín môi cười Từng cuộn dây gai, xé nát da người Đạn về đêm đêm, đốt cháy tương lai Ghế đá công viên, dời ra đường phố Từng hàng cây nghiêng, chìm trong tiếng nổ Từng bàn chân quen, chạy ra phố chợ Em bé loã lồ, giấc ngủ không yên Ghế đá công viên, dời ra đường phố Người già ho hen, ngồi im tiếng thở Từng vùng đêm đen, hoả châu thắp đỏ Em bé loã lồ, suốt đời lang thang

根據慶璃回憶，「當戰爭再起，很多人寫歌表達心情。我很喜歡那些歌，我的男朋友也正在當兵，後來戰死，故深有感觸。」

鄭功山並不是硬梆梆地控訴「萬惡帝國」，而是選擇一種抒情的、白描的方式呈現戰爭，

例如：「公園的石椅移到街上，老人瑟縮著睡，赤裸的小孩嚎啕大哭。老人憂傷望著街道，小孩徬徨嚼著幾粒冷飯。」【老人與小孩】

例如：「黃昏爬上高岡，在屍體上唱歌，我看見，我看見，小徑上人們扶持的逃亡，媽媽抱著死去的孩子，萬人塚中早已堆滿屍體……」【在屍體上唱歌】(Hát trên những xác người)

Xác người nằm trôi sông, phơi trên ruộng đồng Trên nóc nhà thành phố, trên những đường quanh co. Xác người nằm bơ vơ, dưới mái hiên chùa Trong giáo đường thành phố, trên thềm nhà hoang vu Mùa xuân ơi, xác nuôi thơm cho đất ruộng cày Việt Nam ơi, xác thêm hơi cho đất ngày mai Đường đi tới, dù chông gai Thì quanh đây đã có người Xác người nằm quanh đây, trong mưa lạnh này Bên xác người già yếu, có xác còn thơ ngây Xác nào là em tôi, dưới hố hầm này Trong những vùng lửa cháy, bên những vồng ngô khoai

又如：「母親哀傷地唱著搖籃曲，掉下悔恨的眼淚，悔恨把孩子帶來這苦難人間。」【母親的搖籃曲】

這些歌曲使鄭功山被標示為「反戰音樂家」，不時遭到南越政府打壓，他因此四處轉移逃匿，但同時又不斷出版音樂集、舉辦音樂會，吸引眾多大學生前往聆聽。

鄭功山曾解釋，自己在1964-1966的作品帶有藍調味道，1967-1972之間則接受了民歌的影響。他的「黃皮膚」系列，出了名以憂鬱、頹廢的旋律包裝反叛精神；美國媒體稱他為越南的巴布‧迪倫（Bob Dylan），除了內容反戰之外，兩人的曲風及演唱方式或有所呼應之故。

鄭功山反戰爭，反南越政府背後的美國，1968年，他創作【手牽手】(Nối vòng tay lớn) 表達了對南北越統一的期待，更於1975年4月30日，北越共軍抵達西貢當天，上地方電台高唱此歌，因此被外界視為親共分子。

Rừng núi dang tay nối lại biển xa Ta đi vòng tay lớn mãi để nối sơn hà Mặt đất bao la, anh em ta về Gặp nhau mừng như bão cát quay cuồng trời rộng Bàn tay ta nắm nối tròn một vòng Việt Nam Cờ nối gió đêm vui nối ngày Giòng máu nối con tim đồng loại Dựng tình người trong ngày mới Thành phố nối thôn xa vời vợi Người chết nối linh thiêng vào đời Và nụ cười nối trên môi. Từ Bắc vô Nam nối liền nắm tay Ta đi từ đồng hoang vu vượt hết núi đồi Vượt thác cheo leo, tay ta vượt đèo Từ quê nghèo lên phố lớn, nắm tay nối liền Biển xanh sông gấm nối liền một vòng tử sinh

兩越統一後，鄭功山被短暫「發配邊疆」，到新經濟區墾荒耕種，但共產黨很快對他鬆綁，隱性收編地歸還他自由與維持不墜的榮譽。

相較於其他音樂家，鄭功山的確備受禮遇，但他已不像早期那樣文思泉湧，僅偶爾寫出一些迎合國家氣氛的歌，或收斂鋒芒歌詠地方風情，如【 想念河內的秋天】(Nhớ mùa thu Hà Nội) 之類。他留更多時間創作青少年歌曲，一樣膾炙人口。

Hà Nội mùa thu, cây cơm nguội vàng, cây bàng lá đỏ, nằm kề bên nhau, phố xưa nhà cổ, mái ngói thâm nâu. Hà Nội mùa thu, mùa thu Hà Nội, mùa hoa sữa về thơm từng ngọn gió, mùa cốm xanh về, thơm bàn tay nhỏ, cốm sữa vỉa hè, thơm bước chân qua. Hồ Tây chiều thu, mặt nước vàng lay bờ xa mời gọi. Màu sương thương nhớ, bầy sâm cầm nhỏ vỗ cánh mặt trời. Hà Nội mùa thu đi giữa mọi người, lòng như thầm hỏi, tôi đang nhớ ai, sẽ có một ngày trời thu Hà Nội trả lời cho tôi, sẽ có một ngày từng con đường nhỏ trả lời cho tôi. Hà Nội mùa thu, mùa thu Hà Nội, nhớ đến một người Để nhớ mọi người.

其實，越南統一後的鄭功山，並沒有完全「政治正確」。至少，他將南北越戰爭定位為「內戰」，正與河內政府「抵抗侵略、解放南方」的認知相矛盾，故仍有部分歌曲遭禁；又80年代一首【你記得還是已經遺忘】(Em còn nhớ hay em đã quên) 對離去的你 (隱喻漂流海外的成千上萬南越居民) 訴說思念之情，挑動敏感神經。

* Em còn nhớ hay em đã quên? Nhớ Sài gòn mưa rồi chợt nắng Nhớ phố xưa quen biết tên bàn chân Nhớ đèn đường từng đêm thao thức Sáng che em vòm lá me xanh Em còn nhớ hay em đã quên? Bên hàng xóm đôi khi ghé thăm Có hai mùa vẫn đi về Có con đường nằm nghe nắng mưa ĐK: Em ra đi nơi này vẫn thế Lá vẫn xanh trên con đường nhỏ Vườn xưa vẫn có tiếng Me ru Có tiếng em thơ Có chút nắng trong, tiếng gà trưa Em còn nhớ hay em đã quên? Nhớ đường dài qua cầu lại nối Nhớ những con kênh nối hai giòng sông Nhớ ngựa thồ ngoại ô xa vắng Nỗi xôn xao hàng quán đêm đêm Em còn nhớ hay em đã quên? Trong lòng phố mưa đêm trói chân Dưới hiên nhà nước dâng tràn Phố bỗng là giòng sông uốn quanh Em ra đi nơi này vẫn thế Vẫn có em trong tim của mẹ Thành phố vẫn có những ước mơ Vẫn sống thiết tha Vẫn lấp lánh hoa trên đường đi Em còn nhớ hay em đã quên? Nhớ Sài gòn những chiều lộng gió Lá hát như mưa suốt con đường đi Có mặt đường vàng hoa như gấm Có không gian màu áo bay lên Em còn nhớ hay em đã quên? Quê nhà đó bao năm có em Có bóng dừa có câu hò Có con đò chở mưa nắng đi

或許，對一個純粹、自由的靈魂而言，越南人，乃至所有孤弱之人，究竟是怎麼樣的存在，才是他最終極的關懷吧！